(Great ! Britain Magazine)
Op de Zuid-Londense begraafplaats Nunhead is de dood springlevend: nadat de
natuur er zo’n halve eeuw ongestoord haar gang kon gaan wordt er nu geprobeerd het verval een halt toe te roepen. Oude
graven worden opgelapt, nieuwe gedolven. Maar er gebeurt nog veel meer op dit Victoriaanse kerkhof. Zo is een wandeling er
niet helemaal zonder gevaar...
Het is een schitterende zomerse dag als ik in de gelijknamige wijk uit de bus
stap. Om bij de dodenakker te komen doorkruis ik een slaperige nieuwbouwwijk met veel gesloten jaloeziëen en nauwelijks geparkeerde
auto’s. Ik heb het gevoel door de actualiteit van de laatste dagen te lopen: hier wonen de hardwerkende tweeverdieners
die steen en been klagen omdat de hypotheekrente voor de zoveelste keer opwaartse beweging vertoont.
Ook de parkeerplaats bij de hoofdingang van Nunhead ligt er verlaten bij, en als de smalle
deur naast de brede, vergrendelde hekken niet half open gestaan had, was ik welzeker rechtsomgekeerd en had het verloop van
dit verhaal er naar alle waarschijnlijkheid heel anders uitgezien.
Het loof van torenhoge
eiken die jonge bomen geweest moeten zijn toen Nunhead in de jaren veertig van de negentiende eeuw haar eerste doden begroef,
verwelkomt me als een achtergrondmuziekje in een supermarkt. Ik loop de brede oprijlaan af met aan weerskanten groenstroken
vol keurig gerangschikte grafstenen.
Bij de provisorisch opgelapte overblijfselen van een
negentiende-eeuwse kapel houd ik stil. Een paar nog overeind staande muren werpen inktzwarte slagschaduwen op spierwitte vloeren
en een kraai daalt luid krijsend neer op een bord waar ‘verboden te betreden’ op staat. Het voelt alsof
ik terechtgekomen ben in het decor van een horrorfilm.
Tot aan de zuidkant dwaal ik in totale eenzaamheid over slingerende paadjes
die overdekt zijn door breed uitgewaaierd gebladerte, als natuurlijk gevormde gewelven. Zo nu en dan duikt er iets op wat
er op wijst dat ik nog altijd op een kerkhof ben: een vleugel van een engel - intact of gehavend -, een kruis overwoekerd
door klimop, een deels van een graf geschoven hoofdsteen...
Namen laten zich moeilijk ontcijferen maar als
het me lukt een voornaam te lezen, doe ik mijn best - noem het een uitdaging - er ook de achternaam en op zijn minst één van
de twee data bij te pakken. Ik moet altijd weer glimlachen als ik het eufemistische taalgebruik waaronder de negentiende eeuw
gebukt ging weerspiegeld zie in de inscripties. In het Victoriaanse tijdperk ging je niet dood, je viel in slaap. Vaders,
moeders, tantes, oudooms - allemaal beloved (als je die opschriften mag geloven vraag je je af waar testamenten voor
dienen) - sluimerden op een dag in om nooit meer wakker te worden. Eén keer verlaat ik het reguliere pad, maar als mijn rechtervoet
een beetje al te diep wegzakt in een materie die ik als verdord gras inschatte zie ik verder af van dit soort waaghalzerijen...
Toch nog onverwachts - het onderwerp begint mijn taalgebruik te beïnvloeden! - is het afgelopen
met de idyllische doorkijkjes op onthoofde beelden van zeehelden en gespleten grafstenen. Ik betreed de gronden waar weer
begraven wordt. Hier regeert de moderne tijd met glimmende zerken en monumenten, uitgestrooid over gladgeschoren gazons. Voor
het eerst kom ik in aanraking met mensen.
Een meisje met een waxinelichtje haalt me in
en een in het zwart geklede jongeman legt een rode roos op een grafsteen. Zakdoeken worden tevoorschijn gehaald, blikken staan
op oneindig. Ineens is de dood geen attractie meer maar een alledaagse realiteit. Een blik op de ingelijste foto van een jonge
vrouw op een tombe is het ultieme teken dat ik hier niets te zoeken heb: als de dood een gezicht krijgt kun je je beter uit
de voeten maken.
Op weg naar de uitgang - ik ben inmiddels terug in de contreien van de kapel
- sla ik een laantje in dat door een van de oudste delen van de dodenakker loopt. De geur van het bos - die geur die zich
niet laat vangen door één bijvoeglijk naamwoord - beroert mijn neusgaten en ik herontdek de stilte van dit openluchtmuseum
- alhoewel je je kunt afvragen, gezien het merkwaardige fait divers waar ik vervolgens getuige van ben, of ‘rariteitenkabinet’
de lading niet beter dekt.
Een minuut of wat later maakt de zo verkwikkende bosgeur
plotseling plaats voor een penetrante brandlucht. Terwijl ik me afvraag of er soms iemand ergens een barbecue aan het voorverwarmen
is, klinkt er een luide knal.
Ik draai me half en buig wat takken opzij, maar de bladerzee
toont zich onverbiddelijk en in het licht van een eerdere - niet al te prettige - ervaring besluit ik mezelf niet verder de
wildernis in te wagen. Een pluimpje witte rook dat boven een struik uitkringelt bewijst dat ik niet het slachtoffer ben van
een dagdroom of een zinsbegoocheling.
De bescheiden enquete die ik - eenmaal thuis - op
touw zette om erachter te komen wat er zich op dat verlaten paadje afgespeeld had leverde weinig op - behalve dat ik kon rekenen
op de belangstelling van een legertje specialisten op het gebied van kerkhofmysteries. Sommige van mijn contacten zochten
een rationele uitleg voor de explosie (gassen die zich in de loop van de jaren in een graf ophopen schijnen spontaan tot ontploffing
te kunnen komen, een kind dat me met een rotje de stuipen op het lijf had willen jagen, een landmijn), anderen probeerden
het voorval in een occult licht te plaatsen. Een mij volslagen onbekende dame die via-via over mijn 'geval' gehoord had, liet
me per e-mail weten dat zij er ‘bijna’ zeker van was dat ik oog in oog gestaan had met de geest van een overledene,
terwijl een ander me aanraadde terug te keren naar het kerkhof omdat iemand me blijkbaar iets duidelijk probeerde te maken.
Ik denk dat de heer die ongeveer een week later opbelde ook probeerde me iets duidelijk te maken. Zijn kennis van zaken over
het incident was verbazingwekkend. Krachtig en bondig, alsof hij een telegram dicteerde, zei hij dat de politie op de plaats
des onheils sporen van menselijk bloed en patroonhulzen aangetroffen had. ‘U begrijpt natuurlijk dat zo’n oud
kerkhof ‘met al die open graven’ voor criminelen de ideale plek is om hun tegenstanders te lozen,’ voegde
hij er aan toe.
Hij sprak alsof hij ervanuit ging dat ik al lang wist dat er vlak onder
mijn ogen een executie plaatsgevonden had.
